.svg)
ابعاد اجتماعی روز مباهله؛ از حضور زن در جامعه تا سیاست‌های راهبردی اسلام
پارسینه: حجت‌الاسلام رضازاد با بیان اینکه رویداد الهی مباهله مثل دیگر وقایع زندگانی پیامبر اکرم(ص)، سیاست‌های اسلام را نشان می‌دهد و ابعاد اجتماعی آن برای امروز ما نیز موضوعیت دارد، بیان کرد: بعضی داستان‌های قرآنی مثل داستان «طالوت» و داستان مباهله به ما می‌آموزد که خلوص نیت و عزم راسخ، ما را بر دشمن غلبه می‌دهد حتی اگر تعدادمان کم باشد.
۲۴ ذی‌الحجه سالروز وقوع رویداد قرآنی مباهله است، در این روز که همه مورخان و مفسران اسلامی اعم از شیعه و سنی در جزییات آن اتفاق نظر دارند، پیامبر گرامی اسلام(ص) به همراه امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) و دو نواده‌شان که در آن هنگام کودک بودند، یعنی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در مقابل گروهی از بزرگان مسیحیان نجرانی حاضر شدند، قرار بر این بود تا در این منازعه ایمانی، هر دو گروه از خداوند بخواهند تا لعنت الهی خود را بر گروه دروغگو نازل کند، گروه مسیحیان نجرانی وقتی صلابت، نورانیت و ایمان پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) را مشاهده کردند تسلیم شدند و خود را در ذمّه حکومت اسلامی قرار دارند. در اصل، این روز بزرگ باید برای مسلمانان عید باشد اما به نظر می‌رسد نه تنها بر درس‌های معارفی این روز تامل کافی صورت نمی‌گیرد، بلکه ابعاد اجتماعی آن نیز مغفول مانده است. از این روی، ایکنا بنابر رسالت قرآنی خود از حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود رضازاد، کارشناس دفتر معارف نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها درباره ابعاد اجتماعی روز مباهله سوال کرد.
حجت‌الاسلام رضازاد در ابتدا با بیان اینکه این روز برای همه مسلمانان به خصوص شیعیان مورد احترام است، گفت: این اتفاق ظاهراً در سال دهم بعثت، پس از آن که رسول خدا(ص) از حج باز می‌گردند یعنی زمانی که قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام در اوج خود بود، ایشان نامه‌هایی به سران قبایل و مناطق گوناگون فرستادند و نامه‌ای نیز برای مسیحیان منطقه نجران در اطراف مدینه ارسال کردند و آنان را به اسلام دعوت کردند. آن‌ها گروهی را برای شنیدن صحبت‌های پیامبر(ص) عازم کردند و مذاکره‌ای انجام شد، محور بحث، ادعای فرزندِ خدا بودنِ مسیح(ع) بود که با وجود ادله محکم و متقن پیامبر(ص)، آن‌ها مواضع نبی مکرم را نپذیرفتند. از این روی، آیه ۶۱ سوره آل عمران مبنی بر این که مباهله انجام شود، نازل شد: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ» روز مباهله وقتی بزرگترین عالم نجرانی‌ها، پیامبر(ص) را با اهل بیت خود دید که به زمین نشسته و در حال دعا است، به مسیحیان گفت: «من اراده‌ای را در این مرد می‌بینم که اگر دعا کند، کوه‌ها جابجا می‌شوند، بروید و دست از این مباهله بردارید»، پس از این واقعه، پیامبر(ص) مبلغی را تعیین کردند تا نجرانی‌ها سالانه به حکومت اسلامی پرداخت کنند و تحت ذمه آن باشند، همچنین مقرر شد اگر جنگی بین مسلمانان و یمن رخ داد، نجرانی‌ها تعداد مشخصی شتر، سپر و ... به لشگر مسلمانان کمک کنند، این نگاهی تاریخی و مختصر به رویداد الهی «مباهله» است که افتخار ما مسلمانان در طول تاریخ محسوب می‌شود.
این کارشناسی مذهبی در ادامه گفت: اما این واقعه، ابعاد اجتماعی دارد که کمتر به آن توجه شده است، نکته اول این است که همه راهکارهای اسلام برای مواجهه و مقابله با دشمن الزاماً جنگ نیست، آن روزها برای یاران پیامبر(ص) شکست دادن نجرانی‌ها در جنگ نظامی کار سختی نبود، همچنین همه راهکارهای اسلام در مذاکره نیز محدود و متوقف نمی‌ماند، در این قضیه طرف مقابل از پیامبر(ص) تقاضای مذاکره کرد و ایشان پذیرفت اما نکته جالب این است که وقتی ایشان می‌بیند طرف مقابل حاضر نیست حرف حق را بپذیرد جلوه اسلام دیگر تغییر می‌کند، یک جایی باید برخورد دیگری انجام شود و علت مباهله این بود. اگر در جایی مذاکره به نتیجه نرسد و متوقف شود، مرحله بعد این است که قدرت اسلام باید جلوه‌نمایی کند و دست بالاتر را داشته باشد، حالا یا مباهله یا جنگ و یا روش‌های دیگر.
حجت‌الاسلام رضازاد افزود: نکته دوم این است که وقتی کسی ایمان خود را در حد اعلا نگاه دارد، از این که بخواهد چنین چیزی برایش اتفاق بیفتد که دست به یک مناظره مرگ‌آور بزند، ابایی ندارد، انسان‌هایی که در اوج ایمان باشند و وجودشان پر از یقین باشد، شجاعت هر مناظره و منازعه‌ای را در باب ایمان دارند و با خود نمی‌گویند اگر نشد چه؟، مطمئن هستند که می‌شود و حتی اگر در راه خود، جان را نیز از دست بدهند ضرر نکرده‌اند. باید توجه کنیم به میزانی که ایمان‌مان ضعیف باشد در مواجهه با دشمن کم می‌آوریم و حتی شکست می‌خوریم. نماز باران خواندن هم شباهت‌های زیادی با مباهله دارد، کسی که مردم را جمع می‌کند و به نماز باران می‌برد باید در ایمان خود راسخ باشد تا خداوند دعای او را اجابت کند، با شک و تردید نمی‌توان جلوه‌های شکوهمندی چون مباهله را به وجود آورد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: اگر چه در اسلام، عِدّه و عُدّه موضوعیت دارد اما قطعیت ندارد، آن چیزی که هدف‌های بزرگ را پیش می‌برد به خصوص آن چیزی که اهداف اسلام را پیش می‌برد، نیت‌ها و عزم‌ها است که لشکرهای بزرگ می‌تواند شکست دهد، یعنی در داستان مباهله شاهدیم که پنج انسان با ایمان و با اخلاص، بدون اسلحه فقط در مقابل دشمن حاضر شدند و طرف مقابل را تسلیم کردند، نمونه قرآنی دیگری برای داستان مباهله در قضیه «طالوت» وجود دارد، وقتی اعلام عمومی جنگ شد عده‌ای کنار کشیدند، کار کمی جلوتر رفت و عده‌ای دیگر گفتند: طالوت را که یک دهاتی است بر ما گماشته‌اید؟ این افراد هم کنار رفتند، در مرحله آخر هم عده دیگری به علت تاب نیاوردن در مقابل عطش از جنگ کنار کشیدند، عده کمی باقی ماندند تا با «جالوت» بجنگند اما همین عده کم با اتکا به ایمان خود پیروز شدند: «كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ»(۲۴۹، بقرة)، یعنی چه بسیار اند گروه‌های کم تعدادی که {با تکیه بر ایمان خود} بر گروه‌های پرتعداد به اذن خدا غلبه می‌کنند و همانا که خدا با صابران است.
حجت‌الاسلام رضازاد تصریح کرد: البته کثرت لشکر چیز بدی نیست، خود خداوند در آیه‌ای دیگر فرمان داده است که تا می‌توانید بر نیروها و ساز و برگ جنگی خود بیفزایید اما بعضی داستان‌های قرآنی مثل داستان «طالوت» و داستان «مباهله» به ما می‌آموزد که خلوص بر دشمن غلبه می‌کند، نه الزاماً عِدّه و عُدّه که البته آن هم سر جای خود لازم است.
این کارشناس حوزوی در مورد حضور فاطمه زهرا(س) در رویداد مباهله یادآور شد: نکته دیگر در ابعاد اجتماعی رویداد الهی مباهله، حضور زن در صحنه فعالیت‌های اجتماعی است، در دوره‌های زیادی از تاریخ اسلام بعضی‌ها تحجر به خرج می‌دهند و زن را از فعالیت‌های اثرگذار اجتماعی منع می‌کنند، حضرت زهرا(س) در این عرصه هم همچون عرصه‌های دیگر حضور دارند، البته یادآوری یک قاعده کلی ضروری است که از منظر اسلام هر جا پای دفاع از اسلام مطرح باشد و یک منازعه ایمانی دربگیرد، جنسیت و سن و سال ابداً مطرح نیست به همین قرینه که حضرت زهرا(س) به عنوان یک زن و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در سنین کودکی در این رویداد کنار پیامبر(ص) برای دفاع از اسلام حاضر شدند. قطعاً در مواردی بعضی فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... بنا به دلایلی، جنسیت و سن مقتضای خود را طلب می‌کنند اما اگر ضرورت دفاع از دین و منازعه ایمانی مطرح میان آمد، آن وقت دیگر این ملاک‌ها مطرح نیستند.
حجت‌الاسلام رضازاد همچنین با اشاره به این که مخاطب پبامبر(ص) در مباهله خود ایشان و خانواده‌شان بودند، تاکید کرد: فرمانده اگر می‌خواهد دستوراتی به مردم بدهد، ابتدا باید از خود و خانواده‌اش شروع کند همچنین اگر تهدیدی متوجه مردم شد فرمانده و خانواده‌اش باید در نوک پیکان مواجهه با دشمن باشند، در حال حاضر جزو افتخارات شیعه این است که فرزند جناب «سیدحسن نصرالله» در راه مبارزه با دشمن صهیونیستی به درجه رفیع شهادت نائل شد، همچنین دو فرزند مقام معظم رهبری که سن‌شان به جنگ می‌رسید مستمراً در خط مقدم دفاع مقدس حضور داشتند، خود حضرت آقا نیز که آن دوران رییس جمهور بودند، مکرراً در جبهه‌ها حاضر می‌شدند و راهبری می‌کردند، حتی نقل شده است که ایشان در آن دوران گفته اند که اگر منع امام بخاطر شرایط حساس کشور نباشد، من لحظه‌ای جبهه را ترک نمی‌کردم.
وی در پایان اظهار کرد: در شرایط و وضعیت خاص ممکن است هنوز هم کارایی داشته باشد اما در شرایط طبیعی جزو لوازمی نیست که به وسیله آن حقیقت را اثبات کنیم، حتی در زمان پیامبر(ص) نیز این اتفاق یک بار رخ داده است اما درس‌هایی که این واقعه دارد، مثل دیگر وقایع زندگانی پیامبر اکرم(ص) سیاست‌های اسلام را نشان می‌دهد و ابعاد اجتماعی آن برای امروز ما نیز موضوعیت دارد.
حجت‌الاسلام رضازاد در ابتدا با بیان اینکه این روز برای همه مسلمانان به خصوص شیعیان مورد احترام است، گفت: این اتفاق ظاهراً در سال دهم بعثت، پس از آن که رسول خدا(ص) از حج باز می‌گردند یعنی زمانی که قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام در اوج خود بود، ایشان نامه‌هایی به سران قبایل و مناطق گوناگون فرستادند و نامه‌ای نیز برای مسیحیان منطقه نجران در اطراف مدینه ارسال کردند و آنان را به اسلام دعوت کردند. آن‌ها گروهی را برای شنیدن صحبت‌های پیامبر(ص) عازم کردند و مذاکره‌ای انجام شد، محور بحث، ادعای فرزندِ خدا بودنِ مسیح(ع) بود که با وجود ادله محکم و متقن پیامبر(ص)، آن‌ها مواضع نبی مکرم را نپذیرفتند. از این روی، آیه ۶۱ سوره آل عمران مبنی بر این که مباهله انجام شود، نازل شد: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ» روز مباهله وقتی بزرگترین عالم نجرانی‌ها، پیامبر(ص) را با اهل بیت خود دید که به زمین نشسته و در حال دعا است، به مسیحیان گفت: «من اراده‌ای را در این مرد می‌بینم که اگر دعا کند، کوه‌ها جابجا می‌شوند، بروید و دست از این مباهله بردارید»، پس از این واقعه، پیامبر(ص) مبلغی را تعیین کردند تا نجرانی‌ها سالانه به حکومت اسلامی پرداخت کنند و تحت ذمه آن باشند، همچنین مقرر شد اگر جنگی بین مسلمانان و یمن رخ داد، نجرانی‌ها تعداد مشخصی شتر، سپر و ... به لشگر مسلمانان کمک کنند، این نگاهی تاریخی و مختصر به رویداد الهی «مباهله» است که افتخار ما مسلمانان در طول تاریخ محسوب می‌شود.
این کارشناسی مذهبی در ادامه گفت: اما این واقعه، ابعاد اجتماعی دارد که کمتر به آن توجه شده است، نکته اول این است که همه راهکارهای اسلام برای مواجهه و مقابله با دشمن الزاماً جنگ نیست، آن روزها برای یاران پیامبر(ص) شکست دادن نجرانی‌ها در جنگ نظامی کار سختی نبود، همچنین همه راهکارهای اسلام در مذاکره نیز محدود و متوقف نمی‌ماند، در این قضیه طرف مقابل از پیامبر(ص) تقاضای مذاکره کرد و ایشان پذیرفت اما نکته جالب این است که وقتی ایشان می‌بیند طرف مقابل حاضر نیست حرف حق را بپذیرد جلوه اسلام دیگر تغییر می‌کند، یک جایی باید برخورد دیگری انجام شود و علت مباهله این بود. اگر در جایی مذاکره به نتیجه نرسد و متوقف شود، مرحله بعد این است که قدرت اسلام باید جلوه‌نمایی کند و دست بالاتر را داشته باشد، حالا یا مباهله یا جنگ و یا روش‌های دیگر.
حجت‌الاسلام رضازاد افزود: نکته دوم این است که وقتی کسی ایمان خود را در حد اعلا نگاه دارد، از این که بخواهد چنین چیزی برایش اتفاق بیفتد که دست به یک مناظره مرگ‌آور بزند، ابایی ندارد، انسان‌هایی که در اوج ایمان باشند و وجودشان پر از یقین باشد، شجاعت هر مناظره و منازعه‌ای را در باب ایمان دارند و با خود نمی‌گویند اگر نشد چه؟، مطمئن هستند که می‌شود و حتی اگر در راه خود، جان را نیز از دست بدهند ضرر نکرده‌اند. باید توجه کنیم به میزانی که ایمان‌مان ضعیف باشد در مواجهه با دشمن کم می‌آوریم و حتی شکست می‌خوریم. نماز باران خواندن هم شباهت‌های زیادی با مباهله دارد، کسی که مردم را جمع می‌کند و به نماز باران می‌برد باید در ایمان خود راسخ باشد تا خداوند دعای او را اجابت کند، با شک و تردید نمی‌توان جلوه‌های شکوهمندی چون مباهله را به وجود آورد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: اگر چه در اسلام، عِدّه و عُدّه موضوعیت دارد اما قطعیت ندارد، آن چیزی که هدف‌های بزرگ را پیش می‌برد به خصوص آن چیزی که اهداف اسلام را پیش می‌برد، نیت‌ها و عزم‌ها است که لشکرهای بزرگ می‌تواند شکست دهد، یعنی در داستان مباهله شاهدیم که پنج انسان با ایمان و با اخلاص، بدون اسلحه فقط در مقابل دشمن حاضر شدند و طرف مقابل را تسلیم کردند، نمونه قرآنی دیگری برای داستان مباهله در قضیه «طالوت» وجود دارد، وقتی اعلام عمومی جنگ شد عده‌ای کنار کشیدند، کار کمی جلوتر رفت و عده‌ای دیگر گفتند: طالوت را که یک دهاتی است بر ما گماشته‌اید؟ این افراد هم کنار رفتند، در مرحله آخر هم عده دیگری به علت تاب نیاوردن در مقابل عطش از جنگ کنار کشیدند، عده کمی باقی ماندند تا با «جالوت» بجنگند اما همین عده کم با اتکا به ایمان خود پیروز شدند: «كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ»(۲۴۹، بقرة)، یعنی چه بسیار اند گروه‌های کم تعدادی که {با تکیه بر ایمان خود} بر گروه‌های پرتعداد به اذن خدا غلبه می‌کنند و همانا که خدا با صابران است.
حجت‌الاسلام رضازاد تصریح کرد: البته کثرت لشکر چیز بدی نیست، خود خداوند در آیه‌ای دیگر فرمان داده است که تا می‌توانید بر نیروها و ساز و برگ جنگی خود بیفزایید اما بعضی داستان‌های قرآنی مثل داستان «طالوت» و داستان «مباهله» به ما می‌آموزد که خلوص بر دشمن غلبه می‌کند، نه الزاماً عِدّه و عُدّه که البته آن هم سر جای خود لازم است.
این کارشناس حوزوی در مورد حضور فاطمه زهرا(س) در رویداد مباهله یادآور شد: نکته دیگر در ابعاد اجتماعی رویداد الهی مباهله، حضور زن در صحنه فعالیت‌های اجتماعی است، در دوره‌های زیادی از تاریخ اسلام بعضی‌ها تحجر به خرج می‌دهند و زن را از فعالیت‌های اثرگذار اجتماعی منع می‌کنند، حضرت زهرا(س) در این عرصه هم همچون عرصه‌های دیگر حضور دارند، البته یادآوری یک قاعده کلی ضروری است که از منظر اسلام هر جا پای دفاع از اسلام مطرح باشد و یک منازعه ایمانی دربگیرد، جنسیت و سن و سال ابداً مطرح نیست به همین قرینه که حضرت زهرا(س) به عنوان یک زن و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در سنین کودکی در این رویداد کنار پیامبر(ص) برای دفاع از اسلام حاضر شدند. قطعاً در مواردی بعضی فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... بنا به دلایلی، جنسیت و سن مقتضای خود را طلب می‌کنند اما اگر ضرورت دفاع از دین و منازعه ایمانی مطرح میان آمد، آن وقت دیگر این ملاک‌ها مطرح نیستند.
حجت‌الاسلام رضازاد همچنین با اشاره به این که مخاطب پبامبر(ص) در مباهله خود ایشان و خانواده‌شان بودند، تاکید کرد: فرمانده اگر می‌خواهد دستوراتی به مردم بدهد، ابتدا باید از خود و خانواده‌اش شروع کند همچنین اگر تهدیدی متوجه مردم شد فرمانده و خانواده‌اش باید در نوک پیکان مواجهه با دشمن باشند، در حال حاضر جزو افتخارات شیعه این است که فرزند جناب «سیدحسن نصرالله» در راه مبارزه با دشمن صهیونیستی به درجه رفیع شهادت نائل شد، همچنین دو فرزند مقام معظم رهبری که سن‌شان به جنگ می‌رسید مستمراً در خط مقدم دفاع مقدس حضور داشتند، خود حضرت آقا نیز که آن دوران رییس جمهور بودند، مکرراً در جبهه‌ها حاضر می‌شدند و راهبری می‌کردند، حتی نقل شده است که ایشان در آن دوران گفته اند که اگر منع امام بخاطر شرایط حساس کشور نباشد، من لحظه‌ای جبهه را ترک نمی‌کردم.
وی در پایان اظهار کرد: در شرایط و وضعیت خاص ممکن است هنوز هم کارایی داشته باشد اما در شرایط طبیعی جزو لوازمی نیست که به وسیله آن حقیقت را اثبات کنیم، حتی در زمان پیامبر(ص) نیز این اتفاق یک بار رخ داده است اما درس‌هایی که این واقعه دارد، مثل دیگر وقایع زندگانی پیامبر اکرم(ص) سیاست‌های اسلام را نشان می‌دهد و ابعاد اجتماعی آن برای امروز ما نیز موضوعیت دارد.
منبع: ایکنا
ارسال نظر